KALENDARIUM ŻYCIA
KS. PIOTRA SKARGI SJ
2 II 1536 Przychodzi na świat we
wsi Kobylin k. Grójca
jako syn Michała i Anny
z domu Świętek.
1 I 1552 Rozpoczyna studia na
Akademii Krakowskiej.
1555 Zostaje rektorem szkoły
kolegiackiej przy kolegiacie św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Szkoła ta kształciła
kandydatów do kapłaństwa w archidiakonacie warszawskim. Mieściła się
przy ul. Dziekaniej.
1557 Zostaje wychowawcą Jana Tęczyńskiego, syna Andrzeja, wojewody
lubelskiego.
1560 Jako mentor Jana Tęczyńskiego wyjeżdża z nim do Wiednia.
1562 Przebywa na dworze prymasa Polski abpa gnieźnieńskiego Jakuba
Uchańskiego.
Ok. 1564 Przyjmuje święcenia kapłańskie prawdopodobnie z rąk abpa lwowskiego
Jana Tarły.
IX 1563 Obejmuje posługę proboszcza w Rohatynie.
V 1564 Zostaje kanonikiem lwowskim.
XII 1564 Rezygnuje z probostwa w Rohatynie ze względu na rosnące obowiązki
we Lwowie.
III 1565 Zostaje kanonikiem kapituły lwowskiej.
V 1565 Zostaje nadwornym kapelanem Jana Krzysztofa Tarnowskiego w
Gorliczynie pod Przeworskiem.
1567 Zostaje kaznodzieją katedralnym we Lwowie. Z funkcją tą łączy posługę
duszpasterską wśród chorych, więźniów i innowierców.
X 1568 Opuszcza Lwów i udaje się do Rzymu.
28 I 1569 Dociera do Rzymu.
2 II 1569 W dniu swych 33. urodzin rozpoczyna nowicjat w zakonie Jezuitów w
Rzymie przy kościele św. Andrzeja na Kwirynale.
6 VIII 1569 Rozpoczyna formację (wraz ze Stanisławem Warszewickim) w
prowadzonym przez jezuitów Kolegium Rzymskim. Na życzenie papieża
Piusa V pełni wówczas także obowiązki penitencjarza słowiańskiego w
Bazylice św. Piotra w Rzymie.
IV 1571 Po złożeniu pierwszych ślubów zakonnych wyrusza w drogę powrotną do
Polski.
Pocz. V 1571 Zatrzymuje się w Sankt Veit w Karyntii, gdzie poznaje ciężką sytuację
katolików żyjących wśród protestanckiej większości.
15-20 V 1571 Przebywa w Wiedniu.
Pocz. VI 1571 Rozpoczyna posługę kaznodziei w kolegiacie w Pułtusku.
X 1571 Opuszcza Pułtusk ze względu na trwającą w nim epidemię i udaje się
do Lwowa, gdzie ponownie zostaje kaznodzieją w tamtejszej katedrze.
1 V 1572 W Warszawie wygłasza kazanie do posłów zebranych na posiedzeniu
sejmu, który obraduje w dniach 12 III − 28 V 1572.
VI 1573 Zostaje wicerektorem Kolegium Jezuitów w Wilnie, powstałego w X 1570
r. i przeobrażonego 1 V 1579 r. przez króla Stefana Batorego w Akademię
Wileńską, której nadano te same prawa i przywileje co Uniwersytetowi
Krakowskiemu. Akademia Wileńska jest drugą po Collegium Romanum
uczelnią przygotowującą profesorów jezuitów do prowadzenia zajęć na
uczelniach wyższych.
1573 Przy kościele św. Jana w Wilnie zakłada Bractwo Przenajświętszego
Sakramentu i Miłosierdzia, do zadań którego należy: nawracanie
innowierców, zbieranie jałmużny, opieka nad ubogimi i chorymi oraz
zwalczanie pijaństwa i rozpusty. Równocześnie tworzy Bank Pobożny,
udzielający bezprocentowych pożyczek.
1 VII 1577 Zostaje profesem Towarzystwa Jezusowego, składając ostatnie śluby
zakonne. W tym samym roku zrzeka się swych dóbr ruchomych w Grójcu na
rzecz tamtejszych biednych oraz szpitala.
1577 Publikuje książkę O jedności kościoła bożego pod jednym pasterzem i
o greckim od tej jedności odstąpieniu oraz pisze Żywoty świętych, których
pierwsze wydanie ukazuje się na przełomie października i listopada 1579 r.
w Krakowie.
1 VIII 1579 Obejmuje funkcję
rektora nowo
utworzonej Akademii
Wileńskiej, łącząc ją z
posługą kaznodziei w
tamtejszej katedrze,
który swe kazania
kieruje zarówno do
katolików, jak i
innowierców.
VI 1580 W Krakowie odbywa dysputę z ministrem ariańskim Jerzym Szomanem.
VI 1580 Udaje się do Połocka, zdobytego przez Stefana Batorego 29 VIII 1579 r.,
celem rozeznania zasadności założenia tam placówki jezuitów.
1581 Zostaje rektorem kolegium jezuitów w Połocku.
III 1582 Przybywa do Rygi, by rozeznać kwestię zaangażowania jezuitów w
Inflantach, które zostały przyłączone do Rzeczpospolitej na mocy rozejmu w
Jamie Zapolskim w styczniu 1582 r.
Od jesieni 1582 Przełożony prowincji zakonnej jezuitów powierza Skardze
równoczesne pełnienie funkcji przełożonego placówek jezuitów w Wilnie,
Połocku, Rydze, Dorpacie i Wenden, motywując swą decyzję dobrymi
relacjami Skargi z królem oraz jego rozeznaniem w tamtejszych
uwarunkowaniach.
20 VI 1584 Obejmuje w Krakowie funkcję przełożonego wspólnoty zakonnej przy
kościele św. Barbary, który za czasów jego superiorstwa zostaje odnowiony.
W kościele tym pełni funkcję kaznodziei, pomagając jednocześnie w
utworzeniu i urządzeniu nowicjatu zakonnego.
X 1584 Przy kościele św. Barbary tworzy Bractwo Miłosierdzia, które przetrwa
do 1948 r.
1585 Ukazuje się II wydanie Żywotów świętych. Do końca XVII w. ukaże się
12 wydań tej książki. W tym samym czasie dzieła Jana Kochanowskiego będą
miały tylko 6 edycji. W krótkim czasie Żywoty świętych przetłumaczono na
język czeski, a ich fragmenty na język ruski.
1586 Pisarz kalwiński Andrzej Wolan publikuje książkę skierowaną przeciwko
Piotrowi Skardze. W tym samym roku Skarga musi tłumaczyć się władzom
kościelnym i świeckim z zarzutów zawartych w antyzakonnym pamflecie
luteranów niemieckich.
30 I 1588 Obejmuje funkcję kaznodziei królewskiego na dworze Zygmunta III
Wazy, wygłaszając kazanie nawiązujące do odniesionego tydzień wcześniej
zwycięstwa pod Byczyną.
1588 Tworzy w Krakowie Bank Pobożny, który
udziela ze swego kapitału
nieoprocentowanych pożyczek. Przetrwa
on w Krakowie do 1948 r. W krótkim
czasie arcybractwa miłosierdzia i banki
pobożne rozpoczną swą działalność w
innych miastach: w Warszawie (1589),
Poznaniu (1599), Pułtusku (przed 1600),
Łowiczu (1600), Lwowie (1601) i
Zamościu.
1589 Towarzyszy królowi w podróży do Rawla
na spotkanie z ojcem króla.
1590 Zakłada Bractwo św. Anny przy kolegiacie św. Jana Chrzciciela w Warszawie pod patronatem
Anny Jagiellonki.
1590 Publikuje w Wilnie drugie, poszerzone wydanie swego dzieła O rządzie
i jedności kościoła bożego pod jednym papieżem i o greckim i ruskim od tej
jedności odstąpieniu, które dedykuje królowi Zygmuntowi III Wazie.
23 III 1592 Zakłada w Krakowie Bractwo św. Łazarza zajmujące się zorganizowaną,
systemową pomocą biednym, zwłaszcza żebrakom.
1592 Zakłada w Warszawie Szpital św. Łazarza, w którym umieszczani są
biedni chorzy wyrzucani na gnój lub umierający z zimna na ulicach. Jest to
pierwszy szpital w przyszłej stolicy Polski.
1592 Publikuje w Krakowie Upomnienia do ewangelików oraz Przestrogę dla
katolików o zachowaniu się z heretyki.
1594 Prosi o możliwość ustąpienia z funkcji kaznodziei królewskiego,
motywując to swym wiekiem, dystansem wobec życia światowego i
dworskiego oraz pragnieniem dobrego przygotowania się do śmierci. Prośba ta
jednak nie zostaje przyjęta ani przez króla, ani przez przełożonych zakonu.
Jako racje podawano niewdawanie się Skargi w sprawy świeckie, szacunek,
jakim cieszy się wśród dostojników, pobożność, cnoty moralne i stałość jego
charakteru.
1595 Uczestniczy w Warszawie w debacie na temat unii z prawosławiem.
1595 Wydaje w Krakowie Proces konfederacyjej, stanowiący odpowiedź na
korzystną dla innowierców konfederację warszawską, obfitującą w liczne luki i
uchwaloną pośpiesznie podczas bezkrólewia 28 I 1573 r. Jeden z polemistów
kalwińskich (prawdopodobnie Grzegorz z Żarnowca) wydaje w tym samym roku
Obronę przeciwko procesowi konfederacyjej. W następnym roku Skarga
publikuje odpowiedź na powyższe dzieło pt. Proces konfederacyjej z poprawą i
odprawą przeciwnika.
1595 Publikuje Kazania na niedziele i święta.
VI 1596 Położeniem kamienia węgielnego (dzięki staraniom Skargi) rozpoczyna
się budowa kościoła pw. Świętych Piotra i Pawła w Krakowie.
1596 Uczestniczy w synodzie w Brześciu Litewskim, który zaowocuje unią
Kościoła rzymskokatolickiego z prawosławnym.
1597 Wydaje w Krakowie książkę Synod brzeski, poświęconą opisowi
zawarcia i obrony unii rzymskiego katolicyzmu z prawosławiem.
1597 Ukazuje się w Krakowie II wydanie Kazań na niedziele i święta,
zawierające jako dodatek kazania, którym z upływem czasu nadano tytuł
Kazania sejmowe. Ich prawzorem mogły być kazania wygłoszone przez Skargę
podczas obrad sejmu w 1597 r.
1600 Publikuje Kazania na pobudkę do modlitwy 40 godzin, Kazania o
siedmiu sakramentach oraz Dziękowanie kościelne za zwycięstwo nad
Multanami (to ostatnie poświęcone interwencji polskiej w Mołdawii).
1601 Publikuje w Krakowie Wsiadane na wojnę, dotyczące walk ze Szwecją
na terenie Inflant, oraz Gospodarstwo duchowne – dziełko przeznaczone dla
żyjących w celibacie ludzi świeckich, którym zaleca praktykowanie cnót i walkę
z siedmioma grzechami głównymi.
1602 Składa rezygnację z funkcji kaznodziei dworskiego w akcie protestu
wobec królewskiego zamiaru poślubienia Konstancji, rodzonej siostry zmarłej w
1598 r. żony króla, Anny. Zygmunt III Waza prosi Skargę o pozostanie i dalsze
pełnienie jego funkcji, obiecując jednocześnie zaniechanie starań o rękę
Konstancji. Ostatecznie jednak, w wyniku dyspensy Stolicy Świętej, król
poślubił Konstancję w 1605 r.
1603 Ukazuje się drukiem tłumaczone przez Skargę 10-tomowe pierwsze
wydanie dziejów Kościoła Annales ecclesiastici (Roczne dzieje kościelne)
autorstwa Cezara Baroniusza. W 2. połowie XVII w. powstaną cztery kolejne
przekłady dziejów na język staro-cerkiewno-słowiański. Ich oficjalna edycja
ukaże się w Moskwie w 1719 r. z inicjatywy władz cerkiewnych. Ojciec
nowożytnej literatury bułgarskiej Paisij Chilendarski (1722-1798) wykorzysta je
do pisania swej Istorii sławianobołgarskiej. Jeden z twórców piśmiennictwa
serbskiego, Gavriło Venclović (ok. 1680 − ok. 1750), przełoży natomiast na
swój język tłumaczenie Skargi Annales Baroniusza.
13 VI 1604 W uroczystość Trójcy Świętej wygłasza w Jej obronie kazanie, które w
tym samym roku ukaże się drukiem pt. Zawstydzenie arianów (…) Przy nim
Kazanie o przenajchwalebniejszej Trójcy. W odpowiedzi na tę publikację
Hieronim Moskorzowski opublikuje w 1607 r. Zniesienie zawstydzenia. Skarga
odpowie na nie w 1608 r. publikacją pt. Wtóre zawstydzenie arianów.
1604 Hieronim Powodowski (polemista antyariański i delegat duchowieństwa
na zgromadzenia kościelne i państwowe) w opublikowanym w Krakowie
pisemku Speculum clericorum (Zwierciadło duchownych) atakuje poglądy
Skargi na temat dziesięciny, gdyż uznaje je za zbyt łagodne.
1605 Publikuje w Krakowie Pokłon Panu Bogu Zastępów za zwycięstwo
inflanckie nad Carolusem, księciem sudermańskim, dzieło poświęcone walkom
ze Szwecją na terenie Inflant.
III 1606 W charakterze mediatora udaje się z listem królewskim do wojewody
krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego, stojącego na czele opozycji, która w
Stężycy zwołała powszechny zjazd szlachty (około 6000 uczestników).
VIII/IX 1606 Ukazuje się anonimowe, przypisywane Skardze pisemko Otóż tobie
rokosz, wymierzone w przywódcę rokoszan zebranych w Pokrzywnicy pod
Sandomierzem. Wielowicki przypisywał autorstwo tego pisemka Zygmuntowi
Myszkowskiemu.
17 IX 1606 W odpowiedzi na postulat zgromadzonych w Pokrzywnicy pod
Sandomierzem rokoszan (w dużej mierze innowierców), domagających się
(także pod wpływem wieści o wypędzeniu jezuitów z kilku państw) poważnego
ograniczenia działalności jezuitów lub wydalenia ich z terenu Rzeczypospolitej,
Skarga wygłasza kazanie, które zostanie następnie opublikowane w wersji
rozszerzonej pt. Na artykuł o jezuitach zjazdu sandomierskiego odpowiedź.
IX 1606 Do przełożonego generalnego zakonu jezuitów kieruje pytanie o
możliwość zakończenia swej posługi kaznodziei królewskiego przed kolejnymi
obradami sejmowymi, celem ochrony zakonu przed atakami ze strony swych
przeciwników.
X 1606 Ponownie udaje się w charakterze mediatora do Mikołaja
Zebrzydowskiego; tym razem Zebrzydowski przeprosił zarówno króla, jak i
jezuitów.
1606 Publikuje Żołnierskie nabożeństwo, w którym wymienia obowiązki
prawego rycerza, podaje teksty stosownych modlitw oraz przykłady z Biblii i
minionych wieków. Książka ta wywrze trwały wpływ, widoczny jeszcze w poezji
konfederacji barskiej.
1607 Ukazuje się drukiem tłumaczone przez Skargę 12-tomowe drugie
wydanie Annales ecclesiastici (Roczne dzieje kościelne) autorstwa Cezara
Baroniusza.
1607 Publikuje podzielone na 4 części dzieło pt. Próba zakonu Societatis
Iesu, w którym omawia dzieje i rozwój zakonu, jego działalność misyjną i walkę
z herezją. Następnie bierze w obronę jezuitów prześladowanych w różnych
krajach Europy i Azji, w tym także na Wyspach Brytyjskich. W ostatniej części
wzywa do dystansu wobec oszczerstw rzucanych na jezuitów.
1607 Publikuje streszczenie Procesu konfederacyjej w dziełku pt. Dyskurs na
konfederacyją.
29 VI 1608 Odprawia się pierwsze nabożeństwo w budowanym dzięki staraniom
Skargi krakowskim kościele Świętych Piotra i Pawła.
1609 Publikuje w Krakowie Aeropagus, to jest wykład słów ś. Pawła
Apostoła.
1610 W Wilnie publikuje broszurę Wzywanie do pokuty obywatelów Korony
Polskiej i W. Księstwa Litewskiego, która stanowi streszczenie Kazań
sejmowych.
1610 Z inicjatywy i wskutek starań Piotra Skargi rozpoczyna się budowa
kościoła jezuitów obok kolegiaty św. Jana Chrzciciela w Warszawie.
1610 Publikuje w Krakowie dzieło pt. Na treny i lament Teofila Ortologa do
Rusi greckiego nabożeństwa przestroga, odwołujące się do rzeczywistości unii
brzeskiej i prawosławia.
1611 Uczestnikom synodu diecezjalnego w Wilnie przedstawia swój
testament duchowy, w którym powraca do kwestii jedności Kościoła. Jego
wersja drukowana nosi tytuł Wzywanie do jednej zbawiennej wiary.
1611 Wraz z dworem królewskim przenosi się na stałe do Warszawy, która
wkrótce stanie się nową stolicą Rzeczypospolitej. Ponieważ nie ma tu placówki
jezuitów, Skarga zamieszkuje przy kolegiacie św. Jana.
26 IX 1611 Wygłasza swe ostatnie kazanie sejmowe nawiązujące do aktualnej
sytuacji państwa.
5 IV 1612 Składa kolejną prośbę o możliwość zakończenia posługi kaznodziei
królewskiego, motywując ją swym podeszłym wiekiem (ma wtedy 76 lat). Tym
razem jego prośba zostaje przyjęta.
22 IV 1612 Na Wielkanoc wygłasza ostatnie kazanie jako kaznodzieja królewski.
2 V 1612 Po raz ostatni udziela także Komunii św. parze królewskiej i swemu
wychowankowi Władysławowi IV.
3 V 1612 Opuszcza Warszawę, zatrzymując się po drodze na kilka dni w
spalonym niedawno Sandomierzu, gdzie wygłasza 3 kazania nawołujące do
składania ofiar na pogorzelców.
29 V 1612 Przybywa do Krakowa, gdzie zamieszkuje w domu zakonnym przy
kościele św. Barbary.
27 IX 1612 Umiera w Krakowie. Na jego
pogrzeb przybywa ponad
100 jezuitów, liczne
duchowieństwo,
mieszczanie i szlachta.
Kazanie pogrzebowe
wygłasza dominikanin
Fabian Birkowski. Skarga
zostaje pochowany w
podziemiach kościoła Świętych Piotra i Pawła.
1612 Już po śmierci Skargi ukazuje się w Krakowie sygnowany jego
nazwiskiem Messiasz nowych arianów wedle Alkoranu tureckiego.
1619 Na budowanym z inicjatywy Skargi krakowskim kościele Świętych Piotra
i Pawła zostaje zasklepiona kopuła, na której umieszczono duży pozłacany krzyż.